ATASÖZLERİ ve DEYİMLER

Çankırı'da atasözleri ve deyimler, bireylerin yaşadıkları olaylardan elde ettikleri deneyimlerin özünü oluşturur. Aynı zamanda kuşaktan kuşağa aktarılan bazı atasözleri bugün bile geçerliliklerini korumaktadırlar. Hemen hemen tamamı didaktik özelliğe sahip olan atasözleri ve deyimlerin bazıları şunlardır:

• Yoktan çıkmaz, pekten çıkar.
• Anasına bak kızını al, kenarına bak bezini al.
• Aşı olmayanın işi olmaz.
• Deliye dalaşmadan çalıyı dolaşmak evlâdır.
• Hile ile iş gören mihnetle can verir.
• Adama dayanma erir, ağaca dayanma çürür.
• Yoğurdun akına; insanın pakına bak.
• Oynamadan maksat (murat) ütmek, okumadan maksat (murat) tutmak.
• Var evi kerem evi, yok evi verem evi.
• Oğlan babadan öğrenir sohbet gezmeyi, kız anadan öğrenir sofra düzmeyi.
• Deliye kalk oyna demişler, tadı kaçtı demiş.

BİLMECELER

Yöre halkının fiziksel çevreyi algılamalarının folklorik anlamdaki ürünlerinden olan bilmeceler, özellikle kırsal kesimde bir eğlence ve eğitim aracı olarak varlıklarını sürdürmektedir. Bilmecelerdeki bir diğer özellik de bölgeye özgü sözcük ve ağız özelliklerini bünyelerinde bulundurmasıdır. Bu bilmecelerden birkaçı şöyledir:

Ahi gelür vahi gelür (Adamlar)

Muz meydanı gelür (İskemle)

Düz meydanı gelür (Sofra bezi)
Guyruklu durnalar gelür (Gaşuk)

Çukur şadurvan gelür (Çorba)

Bohçacu çengü gelür (Dolma)

Sakallı kız gelür (Tel kadayıf)

Tosyalı Memed Ağa gelür (pirinç pilavı)

Dışı gön gibi içi gan gibi (Karpuz)

Gad gad emme börek değül / Yenür emme datlu değil (Soğan)

Gad gad gadayıf
Kadı kızı pek zayıf
Vallaha zayıf billaha zayıf
Bi gözü var, bi gözü yok ((İğne)

Dam ardına saç kodum / Geleni gideni aç godum (Oruç)
Garanlık yerde cim-cort (Damla)
Gaftanı gara Gömleği saru İçinde bi gocagaru (Kestane)

DUA-BEDDUALAR (İLENÇLER)
DUA

Hacı sofrası olsun
Kökü bir dalı bin olsun
Ekenin, dikenin, mülk sahibinin canına değsin
Kazananlara Allah uzun ömür versin
Allah eksik etmesin
Allah razı olsun
Allah çok versin
Allah gönlünün muradını versin
Kolay gelsin
Allah zihin açıklığı versin

İLENÇLER

Gözün çıksın
Dizin dursun
Allah belanı versin
İri gömlek yerine, ufak gömlek görmesin ya rab
Muradına erme
Salın gıcır gıcır gitsin
Senden olanlarda sana etsin
Öküz kulağından, oğlan bileğinden yapışmasın
Gittiğin yoldan gelmeyesice
Gözün kör olsun
Ahirin kör olsun
Ahirin kör gelsin
Erme
Yiğit iken yıkıl
Yiğit arkan yerlere gelsin
Gavurun bebesi